Cykl dwudziestu obrazów w formacie 100×70 cm zrodzonych z koncertów muzyki klasycznej. Każdy obraz posiada swój program – zestawienie konkretnych utworów, skomponowanych przez konkretnych kompozytorów, wykonanych przy czynnym udziale Marii Strzelczyk w konkretnym dniu.

Na płótnie, techniką akrylową, są uchwycone wizje, przeżycia i bezpośrednie odczucia autorki, a jednocześnie skrzypaczki. Każdy obraz symbolizuje głębokie przenikanie się sztuk oraz ich zespolenie w czasie i przestrzeni.

Tworzył dzieła monumentalne, kameralne, portrety i plakiety. Jego prace mają w sobie niezwykły ładunek emocjonalny, są tajemnicze i poetyckie. Artysta posiadał wspaniałe umiejętności warsztatowe, wyczucie formy oraz wyjątkowy szacunek dla materii, w której tworzył. Ważnym aczkolwiek mało znanym fragmentem działalności artystycznej Ryszki są gwasze, akwarele, rysunki i grafiki, wykonane z wielką wrażliwością. Wielu artystów pozostawało pod wpływem tego znakomitego twórcy. Niezależność i indywidualność Ryszki sprawiły, że jego dorobek twórczy pozostaje wciąż odporny na upływ czasu.

Wystawa prezentowana w Galerii Sztuki Rzeczna została zaprojektowana w taki sposób, aby widz mógł zanurzyć się w świecie twórczości Adolfa Ryszki, poznać jego różnorodny dorobek artystyczny oraz docenić znaczenie rzeźbiarza dla sztuki polskiej i światowej. Na ekspozycji znajdują się prace przedstawiające różne etapy twórczości artysty oraz najważniejsze podejmowane tematy, które możemy uporządkować w formie cykli. Każdy z cykli jest reprezentowany przez grupę wybranych rzeźb, zróżnicowanych pod względem formy i materiału.

Ekspozycja ma na celu pokazać również kunszt rzeźbiarskiego rzemiosła, nieprzeciętne zdolności, wyobraźnię i wrażliwość twórcy, a także aspekt związany z plenerowymi obiektami zrealizowanymi przez Adolfa Ryszkę podczas sympozjów rzeźbiarskich, których efektem są monumentalne prace, pozostające w symbiozie z naturą i wnoszące nową jakość w relacjach z krajobrazem.

Dzieła Adolfa Ryszki są własnością Anny Ryszki-Zalewskiej. Galeria Sztuki Rzeczna wyraża wdzięczność wobec Spadkobierczyni Mistrza za życzliwość okazaną podczas pracy nad tą wystawą

Na co patrzy system? Jak to patrzenie odsłania sam system?
W Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej przechowywanych jest blisko 40 milionów fotografii. Znajdziemy tam zdjęcia spraw ważnych dla polskiej historii, jak i dowody banalności ludzkich działań, małych przestępstw czy niesubordynacji. Ich wspólnym mianownikiem jest przemoc. Przemoc wyrażona spojrzeniem agenta systemu.
Z perspektywy aparatu opresji wszystko jest ciekawe i ważne, nic nie jest na tyle nieistotne, aby można to było pominąć. Tak jak wszystkie sprawy związane z pamięcią i w tym przypadku natkniemy się na to, co jest wyparte i niewygodne. Dlatego przemilczenie jest tak niezwykle istotnym tropem, bo to, co nieudokumentowane, może być zwyczajnie niebezpieczne.
Ta wystawa to kolejna próba zadania pytań o historię, pamięć i naszą przeszłość. Książka „How to look natural in photos” autorstwa Beaty Barteckiej i Łukasza Rusznicy jest częścią prezentowanej wystawy.

ŁUKASZ RUSZNICA
Łukasz Rusznica (1980) fotograf i kurator, w praktyce artystycznej skupiony głównie na książce fotograficznej. Prowadzi wydawnictwo Archiwum Słońca we Wrocławiu.

TOMASZ STEMPOWSKI
Tomasz Stempowski (1971) historyk i archiwista IPN, autor i współautor artykułów i wydawnictw książkowych, m.in.: Piaszczyste drogi karpatczyków. Fotografie kpt. Karola Angermana z lat 1940‒1944, Zbiór fotografii Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Polskie drogi przez Szwajcarię. Losy żołnierzy 2. Dywizji Strzelców Pieszych 1940–1945 na fotografiach ze zbiorów Muzeum Polskiego w Rapperswilu, Oblężenie Warszawy w fotografii Juliena Bryana, Kariera SS-Oberscharführera Hermanna Baltruschata 1939–1943. Album fotograficzny funkcjonariusza Einsatzgruppe i Geheime Staatspolizei na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy, Prawo w filmie. Prowadzi bloga o fotografii historycznej – fototekst.pl

Kurator: Łukasz Rusznica
Teksty towarzyszące wystawie: Tomasz Stempowski, Łukasz Rusznica
Tłumaczenie: Aleksandra Szymczyk

Ekspozycję wystawy w Galerii Sztuki Rzeczna zrealizowano dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury: Kultura – Interwencje. Edycja 2024.

Fabryka złudzeń. Fotografie Danuty Rago – wystawa przypomina postać i twórczość wyjątkowej obserwatorki rzeczywistości

Danuta Rago przez ponad cztery dekady była znaczącą postacią polskiej fotografii reportażowej i prasowej. Zrealizowała setki tematów i wykonała tysiące zdjęć. Kierowała zespołem fotoreporterów w tygodniku „Perspektywy”. Tworzyła również portrety i sesje reklamowe. Wystawa Fabryka złudzeń pokazuje tylko kilka odsłon bogatej i zróżnicowanej twórczości Rago. Przypomina jej postać, dotąd niesłusznie pomijaną w narracjach o polskiej fotografii lat 60. i 70.

Fotografka i fotoreporterka Danuta Rago przez ponad cztery dekady działalności współtworzyła polski fotoreportaż i fotografię prasową. Pracowała dla „Świata” i „Perspektyw”, czołowych tygodników o tematyce społeczno-kulturalnej, których stałym i ważnym elementem była fotografia. W 1977 roku Rago została szefową zespołu fotoreporterów „Perspektyw”, do którego należeli m.in. Zbyszko Siemaszko czy Tomasz Sikora. Jako członkini Związku Polskich Artystów Fotografików i wieloletnia prezeska okręgu warszawskiego doprowadziła do powstania wielu publikacji i wystaw.

Fundacja Archeologia Fotografii – będąca współorganizatorem wystawy – w 2020 roku objęła opieką archiwum Danuty Rago. Wówczas rozpoczął się czas badań, digitalizacji i udostępniania online twórczości fotografki. Ekspozycja ma na celu przypomnieć niesłusznie zapomnianą twórczość Rago, a ją samą ponownie usytuować w czołówce polskiej fotografii, nie tylko prasowej. Fabryka złudzeń ukazuje różne pola twórczości Rago w zaskakujących zestawieniach.

Fabryki i złudzenia

Na wystawie zestawione zostały czarno-białe fotografie reportażowe z barwnymi zdjęciami reklamowymi. Ujęcia hal produkcyjnych i peerelowskiego postępu, choć przecież dokumentalne, wydobywają surową pustkę fabrycznych przestrzeni czy absurd propagandowych haseł. Zdjęcia wydają się więc kontrastować z odgórnie narzuconą wizją nowej, lepszej, socjalistycznej Polski Ludowej.

Kolorowe fotografie użytkowe – dziś nazwane modowymi – to pozornie zupełnie inna opowieść. Żywe barwy, młode, atrakcyjne osoby, pożądane towary, obietnica luksusu i spełnienia. Fotografowane przez Rago na zlecenie dużych przedsiębiorstw produkty – suszarki, samochody czy okulary ochronne – nie mogły jednak ostatecznie poprawić trudnej rzeczywistości lat 70. Ta ułuda aktualna jest i pół wieku później, w zupełnie innym systemie.

Z kolei światu kapitalistycznemu Rago przyglądała się podczas podróży do Nowego Jorku. Zdjęcia wykonane wtedy to fotografia uliczna – niearanżowane, spontaniczne ujęcia nieznajomych w przestrzeni publicznej. Nie służą propagandzie i reklamie, a pokazują nierówności społeczne, chaos i niewydolność amerykańskiego snu.

– Różne odsłony twórczości Rago łączy umiejętność spoglądania pod powierzchnię obrazu rzeczywistości, dostrzeganie pęknięć w otaczających nas systemach ekonomiczno-społecznych – mówi kuratorka dr Weronika Kobylińska. – Ideą wystawy Fabryka złudzeń. Fotografie Danuty Rago było przypomnienie tej niezwykle ważnej postaci. Mam jednak nadzieję, że poprzez wybór i zestawienie zdjęć udało się postawić również nadal aktualne pytanie: Jak wygląda „fabryka złudzeń” w której funkcjonujemy dziś? –dodaje Kobylińska.

Obiekty na wystawie

Wystawa mogła powstać dzięki pracom badawczym i digitalizacyjnym zespołu Fundacji Archeologia Fotografii. Zdjęcia prezentowane na wystawie to głównie współczesne wydruki, ale oprócz nich będzie można zobaczyć vintage prints, czyli odbitki z epoki. Sposób pracy Rago pozwalają podejrzeć nie tylko stykówki, ale też archiwalne numery tygodnika „Perspektywy”. Stykówka to odbitka paska negatywu bezpośrednio na arkuszu papieru. Dzięki nim można zobaczyć zapiski fotografki, wskazujące m.in. jak planowała wykadrować dane zdjęcie. Wśród obiektów na wystawie znalazła się także publikacja Samo życie. Album fotografii reporterskiej z 1971 roku, którą dziś nazwalibyśmy photobookiem. Rago jest jest tu jedyną kobietą pośród 40 fotoreporterów współpracujących państwową Centralną Agencją Fotograficzną.

Danuta Rago (1934–2000) – związała się z fotografią w 1952 roku, tuż po maturze. Rozpoczęła wtedy pracę zawodową w Pracowni Fotograficznej Zarządu Ochrony i Konserwacji Zabytków w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Od 1956 roku pracowała jako fotoreporterka w ważnych tytułach prasowych, takich jak „Walka Młodych”, „Sztandar Młodych”, „Agencja Robotnicza”, a później w „Świecie” i „Perspektywach”.

W redakcji ostatniego tytułu pracowała przez cały okres jego istnienia, czyli przez ponad 30 lat, a od 1977 roku kierowała działem fotoreporterów. Członkini Związku Polskich Artystów Fotografików, angażowała się w działalność wielu innych stowarzyszeń środowiskowych. Po przejściu na emeryturę pełniła funkcję prezeski Okręgu Warszawskiego (1990–1995), a następnie skarbniczki (1995–2000). Wydała cztery albumy fotograficzne, miała sześć wystaw indywidualnych. Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1979) oraz Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1989).

Fundacja Archeologia Fotografii zajmuje się opracowywaniem oraz ochroną archiwów polskich fotografów i fotografek. Powstała w 2008 roku i obecnie opiekuje się archiwami kilkunastu artystów i artystek, które poddane są kompleksowej pracy: porządkowaniu, digitalizowaniu i udostępnieniu on-line. Ponad 95 tyś. rekordów jest dostępnych nieodpłatnie online w Wirtualnym Muzeum Fotografii. FAF prowadzi galerię, projekty badawcze, organizuje wystawy, warsztaty i wykłady, wydaje albumy i książki poświęcone teorii oraz historii fotografii.

Kuratorka wystawy:

dr Weronika Kobylińska – historyczka sztuki, kuratorka, adiunktka w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi (PWSFTviT), prezeska Fundacji Archeologia Fotografii. Wykładała w Instytucie Historii Sztuki UW (2019-2021) i była kierowniczką studiów niestacjonarnych. Guest professor w Aleksander-Brückner-Zentrums für Polenstudien (Martin-Luther-Universität, 2020). Prowadziła także wykłady na Politechnice Warszawskiej i w stołecznej ASP. W 2022 r. zrealizowała staż podoktorski w Kulturwissenschaftliches Institut Essen (KWI). Stypendystka m.in. Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Fundacji z Brzezia Lanckorońskich oraz MKiDN. Koordynatorka polskiego oddziału międzynarodowej sieci badawczej Ars Graphica. Jej druga książka poświęcona polskiej fotografii („Awangardowa klisza”) została nominowana do Nagrody im. J. Długosza (2022).

Projekt wystawy: Michalina Kacperak / FAF

Ekspozycję wystawy w Galerii Sztuki Rzeczna zrealizowano dzięki
dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w
ramach programu Narodowego Centrum Kultury: Kultura – Interwencje.
Edycja 2024.

O projekcie:

Ten moment, kiedy rezygnujemy z drobnych życiowych przyjemności jest początkiem końca. Zamknięty w czterech ścianach czas zacznie zwalniać i jednocześnie rozciągać się w czynnościach powtarzalnych. Włączać światło, wyłączać światło. Potem i to przestanie być naszym udziałem. Drzwi również będą prowadziły donikąd. Za to z kątów wyjdzie ciemność. Będzie panoszyć się. Wciągać. Nikt nie wie, jak długo to potrwa i ile kurzu zdąży wolno opaść na meble. Ale wreszcie nastanie, wieczny bezruch. Zgasimy światła. Zasłonimy lustra. Żaden wiatr nie wywieje tego zapachu.

o autorce:

Katarzyna SZWARC

Graficzka, frilanserka, fotografka.
Absolwentka Instytutu Sztuki filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie oraz Akademii Fotografii w Krakowie.
Obecnie, studentka fotografii w Instytucie Twórczej Fotografii w Opawie.
Członkini studenckiego kolektywu fotograficznego Šedá Zóna.

Ekspozycję wystawy w Galerii Sztuki Rzeczna zrealizowano dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury: Kultura – Interwencje. Edycja 2024.

O projekcie:

„Pragnienie Wody” to cykl fotografii dokumentalnej przedstawiający byłych zawodników sportowych zajmujących się w przeszłości sportami wodnymi a w szczególności kajakarstwem. Jest to opowieść o pasji i determinacji oraz nostalgii za minionymi chwilami sławy. Fotografie ukazują zarówno ich portrety, jak i przestrzeń, w której trenują i spędzają czas. Zdjęcia oddają unikalny charakter bohaterów oraz ich silne związki z wodą i naturą. Dokumentacja ta celebruje ich osiągnięcia oraz pokazuje, jak sport ukształtował ich życie i osobowość. Zdjęcia wprowadzają widza w intymny świat byłych kajakarzy. Chciałem, żeby dzięki tej serii, widzowie mogli docenić piękno i trud sportu oraz zobaczyć, jak sport wpływa na życie ludzi nawet po zakończeniu kariery.

O autorze:

Bart Krężołek / Bartłomiej Krężołek / urodzony w 1977 roku, mieszka w Krakowie. Niezależny fotograf dokumentalny, laureat Grand Press Photo 2022 w kategorii Own Vision, członek ZPAF. Obecnie studiuje w Instytucie Twórczej Fotografii w Opawie, Czechy. Głównie pracuje nad projektami w obszarze dokumentu osobistego i subiektywnego. Często korzysta z estetyki czarno-białej oraz klimatu noir, jak w projekcie „MUTE”, który zdobył nagrodę i został wystawiony podczas Miesiąca Fotografii w Krakowie. Swoje prace prezentował również za granicą, podczas Festiwalu Noorderlicht w Holandii oraz Miesiąca Fotografii w Rydze, aa także na wystawach w Czechach i Francji. Eksperymentuje z obrazem, tworząc kolaże w projekcie „I wish the Sun would never rise again”. Tworzy projekty zaangażowane. „We can plant a house, we can build a tree”, będący komentarzem na temat postępującej urbanizacji i zanikania zielonych przestrzeni w miastach, oraz „Implozja”, będący artystyczną odpowiedzią na emocje wywołane czasem spędzonym w izolacji podczas pandemii. 

Ekspozycję wystawy w Galerii Sztuki Rzeczna zrealizowano dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury: Kultura – Interwencje. Edycja 2024.